W poszukiwaniu Michała Spisaka
Tekst i zdjęcia: Tomasz Grząślewicz
Korekta: Katarzyna Litwinowicz
Słowa te napisał 23-letni student Śląskiego Konserwatorium Muzycznego – człowiek, dla którego chęć dotarcia do mas z muzyką powszechnie uważaną za elitarną była nie tyle aktem młodzieńczego buntu, ile raczej wynikała z empatii podyktowanej doświadczeniem życiowym. Michał Spisak pochodził z Dąbrowy Górniczej i jego życie od wczesnego dzieciństwa naznaczone było losem typowym dla klasy pracującej: dorastanie w rodzinie rzemieślniczej, niedostatek, alkoholizm ojca, heroiczna walka matki o zapewnienie bytu najbliższym, śmierć części rodzeństwa, ogromne problemy zdrowotne. Pomimo tych trudności zdobył gruntowne wykształcenie muzyczne, zaś w dojrzałym wieku stał się jednym z najbardziej cenionych kompozytorów swojego pokolenia. Osiągnął międzynarodowy sukces, a przy tym zachował skromność i do końca życia podkreślał swoje związki z rodzinnym miastem i regionem.
W swoim rodzinnym mieście jest patronem szkoły muzycznej i ulicy. W okolicach rocznicy urodzin Michała Spisaka przez kilkanaście lat odbywał się konkurs muzyczny jego imienia dla młodych instrumentalistów – pierwotnie rangi krajowej, a od 2007 roku o charakterze międzynarodowym. Niestety, z powodu problemów finansowych XIII edycja konkursu została odroczona do 2020 roku. Chcąc choć częściowo wypełnić powstałą w ten sposób pustkę, postanowiliśmy wybrać się w podróż po Dąbrowie Górniczej w poszukiwaniu śladów kompozytora.
Bazylika pw. NMP Anielskiej
Bazylika pw. NMP Anielskiej w Dąbrowie Górniczej
Świątynia, w której mały Michał został ochrzczony. Dziadek kompozytora, który był stolarzem, wykonał meble w zakrystii Bazyliki
Ulica Sobieskiego 37
Osiedle przy ul. Żeromskiego w okolicy domu rodzinnnego Michała Spisaka
Osiedle przy ul. Żeromskiego w okolicy domu rodzinnego Michała Spisaka
Według dzienników szkolnych rodzina Spisaków mieszkała w Dąbrowie Górniczej pod adresem ul. Sobieskiego 37. Jeżeli przyjąć, że numeracja ta nie uległa zmianie – budynek dziś nie istnieje, a na załączonych zdjęciach pokazujemy osiedle przy ul. Żeromskiego, które znajduje się tuż obok.
Huta Bankowa
Huta Bankowa
To z pewnością charakterystyczny element krajobrazu wczesnego życia Michała i widok, który towarzyszył mu codziennie w drodze na dworzec.
Dworzec PKP
Dworzec PKP w Dąbrowie Górniczej
Peron stacji Dąbrowa Górnicza
Kolei Śląskich jeszcze nie było; pomimo tego możemy sobie wyobrazić, jak w latach 1930—1937 młody Michał Spisak codziennie idzie 20 minut na stację ze skrzypcami i teczką, wsiada do pociągu i jedzie do Konserwatorium w Katowicach.
Zespół Szkół Muzycznych im. Michała Spisaka
Zespół Szkół Muzycznych im. Michała Spisaka
Zespół Szkół Muzycznych im. Michała Spisaka
Od 29 lutego 1992 roku Michał Spisak jest patronem Zespołu Szkół Muzycznych przy ulicy Wirgiliusza Grynia w dzielnicy Mydlice.
Ulica Michała Spisaka
Ulica Michała Spisaka
Kompozytor posiada również ulicę swojego imienia, położoną niedaleko stacji PKP Dąbrowa Górnicza-Gołonóg. Stoi na niej ciche osiedle schludnych domków, trochę w stylu angielskim. Zdaje się, że muzyk byłby z tej ulicy zadowolony, a kto wie – może i znalazłby tu odpowiednie warunki do tworzenia…
Międzynarodowy Konkurs Muzyczny im. Michała Spisaka
Najważniejszym przejawem obecności Michała Spisaka w rodzinnym mieście przez wiele lat był Międzynarodowy Konkurs Muzyczny jego imienia. W obliczu odroczenia tegorocznej edycji warto sprawdzić, jakie refleksje i wspomnienia towarzyszą ludziom blisko związanym z tym wydarzeniem.
Międzynarodowy Konkurs im. Michała Spisaka to wysoki poziom artystyczny, rodzinna atmosfera, profesjonalna organizacja i międzynarodowa renoma – mówi Olaf Otwinowski, specjalista ds. PR Pałacu Kultury Zagłębia. O wysokim poziomie konkursu świadczy fakt, że laureaci pierwszych miejsc bardzo szybko osiągają sukces, otrzymując oferty pracy od najlepszych europejskich orkiestr. Podobnego zdania jest Regina Gowarzewska, rzecznik konkursu, dziennikarka i wykładowca Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego: Obserwuję kariery młodych laureatów. Są to bardzo ciekawi artyści, którzy już dużo zrobili w świecie muzyki. Nagrywają, koncertują, są wykładowcami, w każdej specjalności znajdujemy muzyków, którzy funkcjonują w świecie koncertowym jako soliści i instrumentaliści orkiestrowi.
Warto wspomnieć, że na przestrzeni lat konkurs wzbogacił polską literaturę muzyczną o 24 nowe utwory. Przez szereg lat w drugim etapie był obowiązkowy utwór współczesny, napisany specjalnie na konkurs – wyjaśnia Regina Gowarzewska. Młodzi ludzie musieli zmierzyć się z czymś, co nie miało żadnej tradycji wykonawczej.
Olaf Otwinowski zwraca uwagę na aspekt czysto ludzki: Jako jednego z opiekunów konkursu zachwycała mnie zawsze atmosfera, człowiek bardzo kibicował uczestnikom, zżywał się z nimi, co skutkowało łzami radości, gdy wygrywał ktoś, z kim się nawiązało relacje w ciągu tych dziesięciu dni muzycznych zmagań. Zauważa przy tym, że Pałac Kultury Zagłębia to majestatyczna wizytówka miasta, która robi wrażenie na uczestnikach z każdego zakątka globu i dlatego jest idealnym miejscem do organizacji tego konkursu.
Muzyka
Skoro nie istnieje już dom rodzinny kompozytora, a konkurs jego imienia chwilowo zniknął z mapy wydarzeń kulturalnych regionu, najkrótsza droga w poszukiwaniu Michała Spisaka prowadzi bezpośrednio przez uszy. Jeżeli wsłuchasz się w jego muzykę, nie ma w niej nic wydumanego, wymyślnego. Jest przepiękna, ale napisana tak, że trafia do ludzi, którzy nawet wcześniej niespecjalnie mieli kontakt z tego rodzaju twórczością. W utworach z XX wieku nie jest to częste – podkreśla Regina Gowarzewska. W oczekiwaniu na przyszłoroczną edycję konkursu zapoznajmy się więc z twórczością skromnego chłopaka z Dąbrowy Górniczej, który na przekór potężnym przeciwnościom losu osiągnął w swej dziedzinie międzynarodową sławę.
Michał Spisak (1914–1965) – dzieła wybrane
Andante i allegro na skrzypce i orkiestrę smyczkową
Koncert na fagot i orkiestrę cz. I
Koncert na fagot i orkiestrę cz. II
Koncert na fagot i orkiestrę cz. III
W trakcie pisania artykułu korzystałem z książki autorstwa Leona Markiewicza pt. „Michał Spisak 1914-1965”.
Bezcennej pomocy udzielili mi: Magdalena Cyankiewicz, Regina Gowarzewska, Grzegorz Onyszko i Olaf Otwinowski. Serdecznie dziękuję!
